Հետևելով գերակտիվ տնդենցներով
տեղի ուենցող տարածաշրջանային զարգացումներին՝ ակնհայտ է, որ տեղի ունեցողը երկարատև
գործընթավ է, և պետք է ճիշտ ու հարմար դասավորվել։
Երեկ հայտնի դարձավ, որ
Սերգեյ Լավրովի՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի փլուզման մասին աղմկահարույց հայտարարություններից
հետո Երևան է այցելել ԵԱՀԿ ՄԽ ֆրանսիացի համանախագահ Բրիս Ռոքֆոյին, ով հանդիպել է
Արարատ Միրզոյանի հետ։ Հանդիպման ընթացքում կարևորվել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության
դերը՝ իր մանդատի շրջանակներում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացում։
Ի դեպ՝ մարտի 28-ին Երևան էր այցելել նաև ԵԱՀԿ ՄԽ ռուս համանախագահ
Իգոր Խովաևը, իսկ մարտի 14-ին ՀՀ-ն պատասխանել էր Ադրբեջանի փոխանցած առաջարկներին:
Հավելենք, որ նախօրեին ՄԽ ամերիկացի նախկին
համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքն իր հարցազրույցներից մեկում նշել էր, որ ստեղծվելուց ի
վեր ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը և համանախագահները չափազանց կարևոր դեր են կատարել կողմերի
երկխոսությունը կազմակերպելու հարցում և հույս հայտնել, որ ապագայում ևս այդպես կլինի։
Նրա կարծիքով, եթե նույնիսկ նոր ձևաչափ ձևավորվի, ապա այն պետք է նման լինի ԵԱՀԿ Մինսկի
խմբին, այս առումով նախկին համանախագահը կարևոր է համարում կողմերի դիրքորոշումները։
Ուորլիքը համարում է, որ այնուամենայնիվ առանց ԵԱՀԿ ՄԽ-ի էլ հակամարտությունը կարող
է կարգավորվել։
Ըստ էության՝ ՀՀ համար
պետք է որ անակնկալ չլիներ ՄԽ-ի շուրջ առկա իրավիճակը, քանի որ այն շատ ավելի վաղուց
գործունեություն չի ծավալում և ժամանակ առ ժամանակ այդ ձևաչափի գործունեությունը բառացիորեն
հայտնվում էր փակուղում թե՛ կողմերի միջև տարաձայնությունների, թե՛ համանախագահների
միջև առկա խնդիրների պատճառով։
Գաղտնիք չէ, որ ներկայումս
աշխարհը հայտնվել է միջազգային հարաբերությունների արտասովոր պայմաններում, երբ մեզ
հայտնի որևէ կանոն չի գործում։ Հենց այստեղ էլ առաջանում է տրամաբանական հարցը, թե
ինչո՞ւ պետք է տապալվեն բոլոր ռուս-արևմտյան համատեղ աշխատանքները, ձևաչափերը ու, չգիտե՝
ինչում, պահպանվի Մինսկի խումբը։ Արևմուտքը ուղերձ է հղում, որ ՄԽ-ի բացը կարող է լրացնել,
եթե դրան դեմ չեն կողմերը։ Այստեղ Ռուսաստանն էլ իր հերթին՝ կես ճշմարտություն է նշում,
այնպես չէ, որ ՌԴ-ն մշտապես ոգևորված է եղել ՄԽ գործունեությամբ, մշտապես ձգտել է դրանում
առաջնորդության։ Անկեղծորեն պետք է փաստենք, որ իրավիճակը փոփոխվում է, այս աննախադեպ
ճգնաժամային օրերին բարդ կլիներ պատկերացնել, որ Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան կկարողանան
որևէ գոտու վերաբերյալ միացյալ փաթեթ քննարկել, ճանաչել այդտեղ ՌԴ-ի դերը։ Պետք է հարմարվել
նոր իրողություններին և հնարավորինս թույլ չտալ իրավիճակի էսկալացիա առկա այն միջոցներով,
որոնք կան։
Կարող ենք արձանագրել,
որ, եթե ԵԱՀԿ ՄԽ-ն նպատակ ուներ վերսկսել գործունեությունը, ապա ֆրանսիացի համանախագահը
ՀՀ չէր այցելի միայնակ՝ առանց ամերիկացի համանախագահի։ Նմանօրինակ այցը վկայում է,
որ համատեղ աշխատելու ծրագիր գոնե այս պահին չկա, և արևմտյան համանախագահները պարզապես
հարկ են համարում պարզաբանել ստեղծված իրավիճակն այն կողմին, որը դիմել է ԵԱՀԿ ՄԽ գործունեության
վերականգնման համար։
Միանշանակ բարդ է անցումային
ու գերլարված այս փուլում որևէ դիվանագիտական գործընթաց իրականացնել, քանի որ խաղաղությունը
ևս շատ փխրուն է։ Հաշվի առնելով հանգամանքը, որ այս հարցով ևս բաց դիմակայություն է
սկսվում Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև, հակամարտության մոտալուտ կարգավորումը քիչ հավանական
է, քանի որ արտաքին միջնորդներից յուրաքանչյուրը փորձում է գործընթացն իր կողմ վեկտորել։
Արմեն Հովասափյան
