Նոյեմբերի 8-ին, Աստանայում Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) նոր Գլխավոր քարտուղարի մասին որոշում չկայացվեց:

Կազմակերպության գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Վալերի Սեմերիկովը կշարունակի մնալ որպես պաշտոնակատար: Որոշում երկրի ղեկավարները կընդունեն Սանկտ Պետերբուրգում՝ դեկտեմբերի 6-ին:

Թեմայի շուրջ Vesti.am-ը զրուցել է քաղաքագետ Նարեկ Մինասյանի հետ:

-Պարո՛ն Մինասյան, այսօր «Московский комсомолец»-ը գրել էր, որ Նիկոլ Փաշինյանն Աստանա է գնացել  լիարժեք վճռականությամբ և հպարտ։ Հայաստանի դեմ Լուկաշենկոյի ձեռքով դուրս էր եկել Ադրբեջանը և պատահական չէր, որ Մինսկն այդ պաշտոնին  էր առաջարկել Բաքվի բարձրագույն սպայական ուսումնարանի շրջանավարտ և Ադրբեջանի ռազմական էլիտայի հետ մեծ կապեր ունեցող Ստանիսլավ Զասին: Ինչպես կգնահատեք տեղի ունեցածը և ինչո՞ւ երեկ որոշում չկայացվեց:

ՀԱՊԿ-ում գլխավոր քարտուղարի փոփոխման գործընթացը պետք է դիտարկենք երկու ասպեկտով՝ իրավական և քաղաքական: Իրավական տեսանկյունից ՀԱՊԿ-ի կանոնադրական մարմինների գործունեությունը կարգավորող իրավական նորմերում առկա են մի շարք թերացումներ: Մասնավորապես, ՀԱՊԿ-ի գլխավոր քարտուղարի փոփոխության դեպքում հստակ չէ՝ արդյոք քվոտան մնում է նույն երկրին, թե անցնում է հաջորդ երկրին, որն ըստ այբբենական հերթականությամբ Բելառուսն է: Հաշվի առնելով այդ իրավական բացը, բնականաբար տվյալ խնդիրը դարձել է նաև քաղաքական շահարկումների առարկա:

Ինչպես հայտնի է, ՀԱՊԿ անդամ երկրները հետապնդում են իրենց շահերը՝ տարբեր խնդիրների հետ կապված և տարբեր առիթներով մենք դրանում համոզվել ենք: Տվյալ պարագայում ևս ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի հնարավոր թեկնածուի հետ կապված, ինչպես արդեն ականատես ենք դարձել, մի շարք երկրներ՝ Բելառուսը, Ղազախստանը, Հայաստանը, բնականաբար ունեն սեփական մոտեցումներն ու դիրքորոշումները: Եվ Աստանայում կայացած գագաթաժողովը, ըստ էության, ցույց տվեց, որ գլխավոր քարտուղարի հնարավոր թեկնածուի շուրջ քննարկումները եղել  են անարդյունք, քանի որ այդ շահերի բախումով պայմանավորված՝ հնարավոր չի եղել հասնել կոնսենսուսի:

Հայաստանը պնդում է, որ թեկնածուն պետք է լինի Հայաստանը ներկայացնող, Բելառուսն ու Ղազախստանը հակառակ դիրքորոշումն ունեն, այսինքն շրջանառում են Բելառուսի թեկնածուի անունը, սակայն կա նաև երրորդ տարբերակը. խոսքը Գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Վալերի Սեմերիկովի մասին է: Եվ ռուսական կողմը, որպես կոմպրոմիսային տարբերակ  հնարավոր է համարում հենց նրան այդ պաշտոնին նշանակելը, մինչև ժամկետի լրանալը: Փաստացի մենք ունենք որոշակի շահերի բախման իրավիճակ, և այն, որ երեկ որոշում չկայացվեց, ցույց է տալիս, որ հայկական կողմը սկզբունքային ձևով փորձել է պաշտպանել իր մոտեցումները:

-Կարելի՞ է ասել, որ կառույցում հայկական կողմն առաջին անգամ իր սուվերենությունն է դրսևորում և դրանում նրան, գոնե ոչ հրապարակային, բայց պաշտպանեց նաև Ռուսաստանը:

ՀԱՊԿ-ում  ընդամենը 6 պետություն է, սակայն նրանց միջև էլ հարաբերությունները և փոխադարձ կապերը բավականին բարդ են: Հետևաբար, ասել, որ այդտեղ կար հստակ գործընկերություն, մի փոքր չափազանցություն կլիներ: Յուրաքանչյուր խնդրի հետ կապված ՀԱՊԿ-ի ներսում կան հատվող և բախվող շահեր: Կարծում եմ՝ Հայաստանը, լինելով ՀԱՊԿ-ի հիմնադիրներից և իրավահավասար անդամներից, մշտապես եղել է այն երկրներից մեկը, որը պարբերաբար բարձրաձայնել է  ՀԱՊԿ-ի արդյունավետության բարձրացման խնդիրը:

ՀԱՊԿ-ը  ռազմաքաղաքական կառույց է: Ռազմական առումով  ընդգծված են ռազմական համագործակցության հիմունքները և տվյալ երկրների միջև կա որոշակի ռազմական փոխհամագործակցություն, այդ թվում զենքի վաճառքի, համատեղ զորավարժությունների, օպերատիվ տեղեկատվության փոխանակման առումով:

Սակայն այդ ռազմաքաղաքականի քաղաքական հատվածում էլ առաջանում են խնդիրները: Ըստ էության, ՀԱՊԿ անդամ երկրները միջազգային հարթակներում չեն քվեարկում  այնպես, ինչպես  բխում է անդամ մեկ այլ երկրի շահերից: Գոնե այս մասին հայկական կողմը  պարբերաբար բարձրաձայնել է ՀԱՊԿ-ի տարբեր գագաթաժողովների շրջանակներում: Միևնույն ժամանակ հայկական կողմը մտահոգություն է հայտնել, որ անդամ երկրները ոչ բավարար ձևով են արձագանքել, օրինակ, Տավուշում տեղի ունեցած սահմանային կամ ապրիլյան դեպքերին: Հիմա էլ հայկական կողմը փորձում է իր դիրքորոշումը ներկայացնել և պաշտպանել:

-Ինչո՞ւ այս time out-ը վերցվեց՝ քննարկումը տեղափոխվելով դեկտեմբերի 6-ին և Աստանայից Սանկտ Պետերբուրգ:

Զուտ գործընթացային բնույթի խնդիր է: Սա ինչ-որ առումով նաև աննախադեպ երևույթ է, երբ համաձայնություն է ձեռք բերվում շուրջ 16 փաստաթղթի վերաբերյալ, սակայն ամենակարևոր խնդրի շուրջ մի քանի ժամ տևած քննարկումներն արդյունք չեն տալիս: Սա ցույց է տալիս, որ կողմերն իրենց մոտեցումներում բավականին սկզբունքային են և դա տվյալ փուլում անհնար է դարձրել որոշակի կոմպրոմիսի հնարավորությունը: Չեմ բացառում, որ այդ time out-ը վերցվել է հետագայում որոշակի  դիրքորոշումներ մոտեցնելու և կոնսենսուսի հնարավորությունը մեծացնելու համար, որպեսզի 6-ին հնարավոր լինի որոշակի փոխհամաձայնության հասնել: Արդյոք դա կհաջողվի, թե ոչ, կարծում եմ՝ դեռևս վաղ է այդ մասին խոսել:

-Վերջին շրջանում թե՛ Բելառուսի, թե՛ Ղազախստանի կողմից շատ է խոսվում Ադրբեջանին ՀԱՊԿ հրավիրելու մասին, որը  կառույցի անդամ երկրներից մեկի՝ Հայաստանի հետ ռազմական կոնֆլիկտ ունի: ՀԱՊԿ-ն ինչքան էլ քաղաքական կառույց լինի, ըստ էության իրեն անվտանգային է համարում: Ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ է այդ թեման վերջին շրջանում այդքան քննարկվում ու շահարկվում:

Տարբեր կողմերից հնչող հայտարարությունները պետք է պայմանավորել այդ կողմերի շահերով, և պարզ վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ որոշ երկրներ Ադրբեջանի հետ ունեն բավական ակտիվ տնտեսական կապեր, քան Հայաստանի հետ: Եվ բնական է, որ զուտ ռացիոնալ շահերի տեսանկյունից նրանց համար ձեռնտու են նման հայտարարությունները: Այլ հարց է, որ կա կառույցի կանոնադրություն, որը հայկական կողմին հնարավորություն է տալիս բացառելու և կանխելու նման  հնարավոր զարգացումները՝ թե՛ դիտորդի կարգավիճակ տրամադրելու հարցում, թե՛ անդամության հարցում: Այսինքն հայկական կողմն ունի գործիքակազմ նման նախաձեռնությունները կասեցնելու և չեզոքացնելու:

Պետք է նշենք, որ Ադրբեջանն իրեն հայտարարել է չեզոք երկիր և չմիավորված երկրների շարժման անդամ և դա ենթադրում է, որ այդ երկիրը չի կարող միանալ տարբեր ռազմաքաղաքական միավորումների:

-Արդյո՞ք կանխատեսելի է կառույցի ապագան:

Բնականաբար կառույցը կշարունակի իր գործունեությունը: Սակայն արդյո՞ք ժամանակը չէ վերանայումներ անելու և բարձրացնելու տվյալ կառույցի արդյունավետությունը:  Ցանկացած անդամ պետք է  շահագրգռված լինի դրանում:

Դուսյա Ղազարյան

Vesti.am