Երբ պարտությունը, կորուստը և զիջումը ներկայացվում են որպես հաղթանակ՝ փաթեթավորված խաղաղության և բարեկեցության կեղծ խոստումով, դա պահանջում է ոչ թե անտարբեր ընդունում կամ արհամարհում, այլ զգոնություն։ Դա պետք է ահազանգ լինի բոլոր նրանց համար, ովքեր պատրաստ են նայել մակերեսից այն կողմ, այսօրվա և վաղվա վերնագրերից այն կողմ և խորանալ պատմության հոսքերի մեջ՝ պատկերացնելով ապագան։
Այսօր Հայաստանը գտնվում է երկու զուգահեռ գործընթացների ճիրաններում․ մեկը՝ ավելի տեսանելի ու շոշափելի, մյուսը՝ ավելի թաքուն և խորամանկ։ Գետնի վրա երկիրը կրել է կործանարար աշխարհաքաղաքական հարվածներ․ Արցախի ամբողջական կորուստ, միջանցքի զիջում Ադրբեջանին, սահմանամերձ տարածքների կորուստ և նոր զավթումների սպառնալիք։ Սրանք մեկուսացված երևույթներ կամ զարգացումներ չեն․ միասին վերցրած դրանք նշանակում են Հայաստանի ռազմավարական խորքի և ֆիզիկական անվտանգության ապամոնտաժում։
Միևնույն ժամանակ, ավելի լուռ, բայց ոչ պակաս վտանգավոր արշավ է ուղղված Հայաստանի ինքնության ու արժեքների քայքայմանը։ Սահմանադրությունը փոխելու ձգտումը, Ազգային զինանշանից Արարատ լեռը հանելու փորձերը, Հայ Առաքելական Եկեղեցու թուլացումը, պատմության դասագրքերի վերաշարադրումը, ազգային ձգտումները «ռևանշիստական» պիտակավորելը և նույնիսկ Ցեղասպանության նսեմացումը՝ սրանք պարզապես կոսմետիկ փոփոխություններ չեն։ Դրանք հարվածում են Հայաստանի հավաքական հիշողության, դիմադրողական ոգուն և բարոյական պաշտպանական հիմքերի հենց արմատներին։ Ազգը չի գոյատևում միայն տարածք պահելով․ այն գոյատևում է դիմադրության ոգին պահպանելով, իր խորհրդանիշները սնուցելով և անցյալի ճշմարտությունը հիշելով։ Երբ այս սյուները քանդվում են, ժողովուրդը զինաթափվում է ներսից։
Այս համադրությունը՝ տարածքային նահանջը և արժեքային քայքայումը, սպառնալիք է Հայաստանի երկարաժամկետ գոյատևման համար։ Ինքնիշխանությունը առանց ինքնության դատարկ է, իսկ ինքնությունը առանց ինքնիշխանության՝ ոչ հարատև։ Եթե այս ընթացքը չշրջվի, ապագան պարադոքսալ կլինի․ Հայաստանը գուցե շարունակի գոյություն ունենալ որպես աշխարհագրական հասկացություն, բայց մենք, հայերս, մեզ կդնենք վտանգի տակ՝ մեր իսկ հայրենիքում օտարներ դառնալու։ Կձևավորվի «ոչ-հայկական Հայաստան», որտեղ ուրիշներն են սահմաններ գծելու, պատմությունը վերաշարադրելու և արժեքները վերասահմանելու։
Ազգերը հազվադեպ են անհետանում միանգամից․ նրանք մարում են։ Վտանգը գուցե այն չէ, որ Հայաստանը կարող է վերանալ, այլ այն, որ այն կարող է շարունակել գոյություն ունենալ՝ զրկված հենց այն էությունից, որը նրան հայկական է դարձնում։
When defeat, loss, and concession are presented as victory—packaged with the false promise of peace and prosperity—it demands more than casual acceptance. It should alarm those willing to look beyond the surface, beyond tomorrow’s headlines, and into the deeper currents of history imagining the future.
Today Armenia is caught in the grip of two parallel processes—one more visible and tangible, the other more insidious. On the ground, the country has suffered staggering geopolitical blows: the complete loss of Nagorno-Karabakh, the concession of a corridor to Azerbaijan, the erosion of borderlands, and the looming threat of further territorial losses. These are not isolated setbacks; taken together, they represent the dismantling of Armenia’s strategic depth and its physical security.
At the same time, a quieter but equally dangerous campaign seeks to erode Armenia’s identity and values. The drive to amend the constitution, to strip Mount Ararat from the national emblem, to weaken the Armenian Church, to rewrite history books, to brand national aspirations as “revanchist,” and even to downplay the Genocide—these are not mere cosmetic changes. They strike at the very foundations of Armenia’s collective memory and moral defenses. A nation does not survive by holding territory alone; it endures by nurturing a spirit of resistance, cherishing its symbols, and preserving the truth of its past. When these pillars are dismantled, the people are disarmed from within.
This combination—territorial retreat and value erosion—poses an existential threat to Armenia’s long-term survival. Sovereignty without identity is hollow; identity without sovereignty is unsustainable. Unless this course is reversed, the future holds a bitter paradox: Armenia may persist as a geographical expression, but we Armenians ourselves risk becoming strangers in our own homeland. The “non-Armenian Armenia” that emerges will be one where others dictate borders, rewrite history, and redefine values. Nations rarely vanish in a single stroke—they fade when leaders trade dignity for expedience and survival for surrender. The danger may be is not that Armenia could disappear, but that it may endure stripped of the very essence that makes it Armenian.
